Παρ' όλο το όνομά του, το Καινούργιο Χωριό είναι ένας παλιός οικισμός!

Κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας (1211-1669), αναφέρεται σε ένα συμβόλαιο του 1271, καθώς και σε απογραφές και άλλα έγγραφα. Το 1583, σύμφωνα με την απογραφή του Καστροφύλακα, είχε 134 κατοίκους.

Στον τελευταίο αιώνα της Βενετοκρατίας, εκτεταμένα κτήματα στο χωριό ανήκαν στην αρχοντική οικογένεια των Φοσκόλων, που είχε βενετική καταγωγή. Σήμερα, σώζεται η οχυρωματική κατοικία – ο Πύργος, που προφανώς ανήκε στην οικογένεια αυτή. Ο Πύργος υπέστη μετασκευές κατά την Τουρκοκρατία και πιθανόν μετατράπηκε σε λουτρό. Το επάνω τμήμα του καταστράφηκε από σεισμό το 1926.

Το 1973, μια τριγωνική πλάκα ανακαλύφθηκε στην ανατολική πλευρά του Πύργου, με την επιγραφή:
“ANDREAS FOSC[OLO] RESTAURARE FECIT M[…]”
Δηλαδή, ο Ανδρέας Φόσκολος φρόντισε για την επισκευή του κτιρίου. Ξέρουμε από έγγραφα της εποχής ότι Ανδρέας ήταν το όνομα του πατέρα του ποιητή Μαρκαντώνιου Φόσκολου (περ. 1597-1662), ο οποίος έγραψε την κωμωδία Φορτουνάτος στη διάρκεια του Κρητικού Πολέμου (1645-1669).

Η πλάκα, που σήμερα φυλάσσεται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, είχε χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό στην ανακατασκευή του Πύργου κατά την οθωμανική κατοχή. Πιθανώς προέρχεται από τον γειτονικό, μικρό ναό των Αγίων Σαράντα, που αναφέρεται στη διαθήκη του Φόσκολου το 1661. Ο ναός κατεδαφίστηκε τον 20ό αιώνα.

Μαρκαντώνιος Φόσκολος & η Κρητική Αναγέννηση

Ο Μαρκαντώνιος Φόσκολος ήταν σημαντική μορφή της όψιμης Κρητικής Αναγέννησης. Το έργο του Φορτουνάτος θεωρείται αξιόλογο και έχει παιχτεί πολλές φορές από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα.

Συνέταξε επίσης αντίγραφο της τραγωδίας Ερωφίλη του αγαπημένου του ποιητή Τζώρτζη Χορτάτση, ο οποίος θεωρείται «πατέρας του νεοελληνικού θεάτρου». Το χειρόγραφο του Φόσκολου, που ανακαλύφθηκε το 1970, συνέβαλε σημαντικά στη βελτίωση των νεότερων εκδόσεων της Ερωφίλης.

Βυζαντινές Εκκλησίες & Βενετικά Πατητήρια Οίνου

Στο Καινούργιο Χωριό σώζεται επίσης ο δίκλιτος ναός της Παναγίας και της Αγίας Παρασκευής, που πιθανώς ταυτίζεται με την εκκλησία της Παναγίας της Αγιοδεκτιανής, η οποία αναφέρεται στη διαθήκη του Φόσκολου.

Γράφοντας από τον πολιορκούμενο Χάνδακα (Ηράκλειο), ο Φόσκολος ζήτησε να επανενταφιαστεί σε αυτήν την εκκλησία μετά την απελευθέρωση της κρητικής υπαίθρου από τους Οθωμανούς.

Στο ιερό σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών της βενετικής εποχής. Στο παρελθόν, ήταν ο νεκροταφικός ναός του χωριού, πριν το νεκροταφείο μεταφερθεί εκτός χωριού την εποχή του Μεσοπολέμου.

Επιπλέον, στο χωριό διατηρούνται χτιστά πατητήρια οίνου της βενετικής περιόδου, που συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα της Κρήτης.

Η Κληρονομιά του Αντώνιου Πάντιμου

Στο Καινούργιο Χωριό είχε ακίνητη περιουσία και ο Αντώνιος Πάντιμος (1602-1646/47). Ως νεαρός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, στη βόρεια Ιταλία, έγραψε την ιταλόγλωσση τραγικωμωδία L'Amorosa fede ("Η ερωτική πίστη"), η οποία τυπώθηκε στη Βενετία το 1620.

Το έργο αφιερώθηκε στον γάμο δύο επιφανών ευγενών, του Φραντσέσκο Κουερίνι και της Καλλέργας Καλλέργη, και περιέχει εκφράσεις έντονου κρητικού πατριωτισμού.

Ο Πάντιμος ήταν γνωστός του Φόσκολου, και το όνομά του εμφανίζεται μαζί με εκείνο του ποιητή σε έγγραφα της εποχής.

(Πηγή: Alfred Vincent – Ερευνητής & Ομότιμο μέλος του Τμήματος Νεοελληνικών και Βυζαντινών Σπουδών του Πανεπιστημίου Σίδνεϊ)