Δεν είναι μία απλή διαδικασία απόσταξης, είναι μυσταγωγία!

Στην Κρήτη, κάθε χρόνο από 1^η Οκτωβρίου ως τέλος Νοεμβρίου, έχουν την τιμητική τους τα καζάνια. Τα συναντάς σε πολλές περιοχές του νησιού που «ζωντανεύουν» μόνο τους «καζανάρηδες» μήνες.

Η ιστορία τους

Ήταν το μακρινό 1920, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος θεσμοθέτησε το έθιμο του ρακοκάζανου. Τότε, δόθηκαν και οι πρώτες ειδικές άδειες σε αγρότες με στόχο την οικονομική ενίσχυσή τους μέσα από την παραγωγή τσικουδιάς.

Η ρακή είναι ένα από τα πιο δυνατά ποτά με την περιεκτικότητα σε αλκοόλ να αγγίζει το 37%.

Ως πρώτη ύλη στο ρακοκάζανο μπαίνουν τα τσίκουδα ή στράφυλλα (πολτοποιημένα σταφύλια), απομεινάρια του πατήματος των σταφυλιών για να βγει ο μούστος. Καθώς το καζάνι αρχίζει να βράζει, σταγόνα- σταγόνα αρχίζει να ρέει το πρώτο σώμα του αποστάγματος, το πρωτόρακι∙ πολύ δυνατή ρακή, σκέτο οινόπνευμα. Όσο συνεχίζεται η απόσταξη, η ρακή παίρνει τις σωστές αναλογίες και βαθμούς. Συνήθως το καζάνι «κλείνει» περίπου στους 18 βαθμούς.

Τα γλέντια

Η παραπάνω διαδικασία, κάθε Οκτώβριο και Νοέμβριο, αποτελεί και την αφορμή για να στηθούν γλέντια τρικούβερτα.

Πρόκειται για 2 μήνες που στην Ελλάδα συναντάμε πολλές ονομαστικές γιορτές και συχνά κάποιοι κάνουν το τραπέζι τους σε ένα ρακοκάζανο.

Ανεξάρτητα, όμως, από τις γιορτές, είναι έθιμο να μαζεύονται παρέες, συγγενείς, φίλοι, χωριανοί και να πίνουν, να τρώνε, να παίζουν μουσική και να χορεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της απόσταξης.

Ο κ. Στάθης Φραγκιαδάκης, πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Παραδοσιακών Αποσταγματοποιών Τσικουδιάς Ηρακλείου, αναφέρει στο Discovercrete πως ο σύλλογος αριθμεί περίπου 480 μέλη ενώ το 2024 λειτούργησαν περίπου μόλις 180 καζάνια. Πρόκειται κυρίως για ερασιτέχνες, για αγρότες που τη συγκεκριμένη εποχή ασχολούνται με την απόσταξη.

Περιοχές, όπως είναι η Αγία Βαρβάρα και οι Αρχάνες, θεωρούνται όψιμες, δηλαδή, η διαδικασία αρχίζει περίπου 15 μέρες αργότερα, γύρω στα μέσα Οκτωβρίου. Μετά το πέρας του Νοεμβρίου, τα καζάνια σφραγίζονται για να ανοίξουν ξανά 10 μήνες μετά.

Περιγράφει πως πρόκειται για ένα έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων, πριν ακόμα δοθούν οι πρώτες άδειες απόσταξης. Παράλληλα με την πρώτη ρακή, το καζάνι σηματοδοτεί και το κλείσιμο της αμπελουργικής περιόδου που κάθε χρόνο ξεκινάει από τον Ιανουάριο ακόμα.

Μεσολαβούν κλαδέματα, λιπάσματα, κάψιμο των ξερών κλαδιών, ο τρύγος, η οινοποίηση, η σταφιδοποίηση… Στο τέλος, η απόσταξη της πρώτης ρακής λειτουργεί αποσυμφορητικά, ως λύτρωση για όλο τον αγώνα που έχει προηγηθεί από τους αγρότες.

Στα καζάνια, λοιπόν, ο κόσμος μαζεύεται γύρω από τη φωτιά και ο καθένας φέρνει τα καλούδια του: πατάτα, λάχανο, λουκάνικο, ελιές, ραπανάκια και παπούλες είναι σε πρώτο πλάνο.

Δεν είναι λίγες φορές που ξένοι επισκέπτες της Κρήτης λαμβάνουν μέρος σε αυτή τη μυσταγωγία: βρίσκουν μια θέση στο τραπέζι, απολαμβάνουν τοπικούς μεζέδες και χορεύουν στους ρυθμούς της κρητικής μουσικής! Φυσικά, η λύρα και το λαούτο δίνουν το γενικό πρόσταγμα!

Ρακοκάζανα λειτουργούν σε διάφορες περιοχές του Ηρακλείου, όπως είναι ο Στείρωνας, ο Πρινιάς, το Κεραμούτσι, το Κυπαρίσσι, οι Πάνω και οι Κάτω Αρχάνες και, φυσικά, σε όλη την Κρήτη.

Φωτογραφία και πληροφορίες: Incrediblecrete