Ανδρική Φορεσιά

Της Αριστέας Τζαγκαρουλάκη

Η ανδρική φορεσιά αποτελούνταν από το σαλβάρι ή αλλιώς τη βράκα και ήταν η ίδια σε όλη την Κρήτη, με μικρές διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Το χρώμα της βράκας ήταν βαθύ μπλε ή μαύρο και το ύφασμα από το οποίο κατασκευαζόταν ήταν τσόχα, πανί αργαλειού (βαμβακερό) ή «καραμάντολο», ύφασμα που αγοράζανε. Είναι ένα «παντελόνι» φαρδύ, πολύπτυχο, μέχρι τα γόνατα συνήθως, που σχηματίζει μία μεγάλη «φουφούλα» και δένει στη μέση με ένα κορδόνι.

Από πάνω φορούσαν ένα απλό βαμβακερό συνήθως πουκάμισο, χωρίς γιακά και το γιλέκο που μπορούσε να είναι σταυρωτό ή ανοιχτό.

Γύρω από τη μέση τύλιγαν μία μακριά και φαρδιά υφαντή ζώνη και σε αυτή στερεώνεται το μαχαίρι.

Το μεϊτάνι, που είχε μακριά μανίκια, φοριόταν πάνω από το γιλέκο και ήταν φτιαγμένο με το ίδιο χρώμα και στόλισμα με αυτό. Το Χειμώνα, τη φορεσιά συμπλήρωνε το καπότο, το μήκος του οποίου φτάνει μέχρι το μηρό, και είναι και αυτό από μπλέ ή μαύρη τσόχα, επενδυμένο με κόκκινη τσόχα και πλούσια κεντήματα στις ραφές.

Στα πόδια του ο άνδρας φορούσε τα στιβάνια από μαύρο συνήθως αλλά και κοκκινωπό χρώμα (κεραμιδί) και σπανιότερα κιτρινωπό, ανάλογα με το δέρμα που χρησιμοποιούσαν.

Στο κεφάλι όλο το 19ο αιώνα φορούσαν το σπαστό κόκκινο φέσι με τη φούντα στο πλάι. Φορούσαν όμως και το «μεγάλο μαντήλι» που πριν πάρει το τούρκικο όνομα «σαρίκι» λεγόταν «πέτσα». Με αυτό, τύλιγαν το σπαστό κόκκινο φέσι τους. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το σύγχρονο πλεχτό μεταξωτό μαύρο σαρίκι, που θεωρείται στις μέρες μας το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα του Κρητικού, με τα πυκνά κρόσσια, έκανε την εμφάνισή του το δεύτερο τέταρτο του 20ου αιώνα στην κεντρική Κρήτη.

Πολύ αργότερα, η στρατιωτική Γκιλότα, από μπεζ χοντρό ύφασμα πήρε τη θέση της βράκας, κυρίως μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Η γκιλότα μπαίνει μέσα στα στιβάνια και συνοδεύεται από το γιλέκο, τη ζώνη και το σαρίκι στο κεφάλι.

Φωτογραφίες 1- 7 προσωπικό αρχείο Αρ. Τσαγκαρουλάκη

Φωτογραφία 8 από το Λύκειο των Ελληνίδων Ηρακλείου Κρήτης