Οι Κρητικοί λένε ότι τη μυρωδιά την «ακούς». Μπαίνοντας στο οργανοποιείο του Μανόλη στο Ρέθυμνο, το πρώτο πράγμα που «ήχησε στα αυτιά μου» ήταν το κατράνι. Εκτός από την ιδιαίτερή του μυρωδιά, η σύσταση του συγκεκριμένου ξύλου το κάνει ιδανικό για το ηχόχρωμα της κρητικής λύρας.

Έχει όμως εκλείψει από την αγορά από τη δεκαετία του 1960, κι έτσι οι οργανοποιοί αναζητούν πλέον την ξυλεία τους σε δοκάρια σπιτιών της ενετικής εποχής και της τουρκοκρατίας. Από κατράνι είναι και το παλιό τραπέζι που σώζεται από το οργανοποιείο που άνοιξε το 1945 ο παππούς του Μανόλη και μπορεί κανείς να δει στο επισκέψιμο εργαστήρι του εγγονού του.

Επάνω του έχουν ακουμπήσει τη λύρα τους ο Νίκος Ξυλούρης, ο Ψαραντώνης και άλλοι εμβληματικοί μουσικοί της Κρήτης. Τη δική του ιστορία κουβαλά και ένα δοχείο φτιαγμένο από κάλυκα βόμβας των Γερμανών, στο οποίο ο παππούς ζέσταινε την ψαρόκολλα. Τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του ο Μανόλης είναι πιο σύγχρονα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο φτιάχνει τη λύρα είναι πιστός στην καινοτόμο για την εποχή της μέθοδο που εισήγαγε ο παππούς του –ενσωματώνοντας, δηλαδή, στοιχεία από το βιολί και το μαντολίνο. Κοιτάζοντας το σκάφος της αχλαδόσχημης λύρας, το οποίο σκαλίζει φλοίδα φλοίδα, αντιλαμβάνομαι ότι η φωνή που θα βγάζει το συγκεκριμένο όργανο θα είναι μοναδική. 

«Το τραγούδι και η μαντινάδα είναι μέρος της ζωής μας. Συνοδεύει τη χαρά, συντροφεύει και τη λύπη», μου εξηγούν δυο μουσικοί, φίλοι του Μανόλη. Βγάζουν μια λύρα και ένα λαούτο από τις θήκες τους και τα δάχτυλά τους ξεκινούν να χορεύουν πάνω στις χορδές. Το εργαστήριο πάλλεται σε ένα ηχόχρωμα που έχει την ένταση της ίδιας της ζωής. Το γροικάς -έτσι λένε οι Κρητικοί το «ακούω»– να αντηχεί μέσα σου και νιώθεις λειψός αν δεν ξέρεις τα βήματα να το χορέψεις.

Πηγή: «Χειροποίητη Κρήτη», Ισαβέλλα Ζαμπετάκη, Περιφέρεια Κρήτης