Στο λιτό εργαστήριο κρητικών μαχαιριών του Σταύρου στη Σούδα Χανίων κυριαρχεί το γυμνό τσιμέντο και το μέταλλο. Μικρά και μεγάλα εργαλεία κρεμασμένα στη σειρά, κέρατα τράγων ακουμπισμένα επάνω σε στοίβες από βιβλία και ένας τροχός -το εργαλείο που εξήψε τη φαντασία του και τον τράβηξε στη συγκεκριμένη τέχνη, όταν ήταν παιδί. Τα παράθυρα αγναντεύουν έναν ελαιώνα και είναι αισθητή η αντίθεση ανάμεσα στις απαλές καμπύλες των κλαδιών της ελιάς και τη σκληρότητα του ατσαλιού. Μου θυμίζει τα αντιτιθέμενα χαρακτηριστικά του κρητικού μαχαιριού, που είναι ταυτόχρονα όπλο αλλά και έργο τέχνης.

«Ο μαχαιροποιός είναι και τσαγκάρης και ζωγράφος και σκαλιστής», λέει ο Σταύρος απλώνοντας μια «βεντάλια» από σκαλιστές λάμες στην παλάμη του. Τα περίτεχνα μοτίβα φέρουν τους δικούς τους συμβολισμούς. Οι αντικριστοί δράκοι παραπέμπουν στη μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό. Το κυπαρίσσι συμβολίζει τη μακροζωία. Η λευκή λαβή, φτιαγμένη είτε από ελεφαντόδοντο που ερχόταν από την Αίγυπτο είτε από κέρατο τράγου είτε από κόκαλο βοδιού, έχει ένα αεροδυναμικό σχήμα που θυμίζει σαΐτα. Η μασιά, που τοποθετείται στη σχισμή της βάσης της λαβής, χρησίμευε κάποτε για να ανάβουν το καρβουνάκι του ναργιλέ. Με την πίσω της πλευρά περιποιούνταν το μουστάκι τους οι μερακλήδες. Το κρητικό μαχαίρι έχει συγκεντρώσει επάνω του βαριά παράδοση και ιστορία από την εποχή της τουρκοκρατίας. Από τότε μέχρι σήμερα αποτελεί παραδοσιακό δώρο στη γέννηση και στον γάμο, από πατέρα σε γιο και από γαμπρό σε κουμπάρο. Όχι πως δεν αφορούσε και τον γυναικείο πληθυσμό. Ο αρραβωνιαστικός χάριζε στην καλή του το αργυρομπουνιαλάκι, ένα μικρότερο μαχαίρι που αποτελούσε κόσμημα αλλά και όπλο. Στο σύνολό του, το μαχαίρι συμβολίζει όλο το «εγώ» του κατόχου του, μου λέει ο Σταύρος. «Κάτι σαν το κινητό τηλέφωνο σήμερα», του απαντώ και γελάει.

Πηγή: «Χειροποίητη Κρήτη», Ισαβέλλα Ζαμπετάκη, Περιφέρεια Κρήτης